Yapım maliyeti ve yapım maliyetini oluşturan kalemler konusunda, “İnşaat Teklifi Nasıl Hazırlanır?” konusunun ilk ana maddesi olan “Maliyet Analizi“ni biraz daha geniş çaplı olarak ele alacağız.
Bir yapım işinin fiyatlandırılmasına başlamadan önce proje ve eklerinin detaylı şekilde incelenerek işin bir taslak iş programının çıkarılması oldukça faydalı olacaktır. Böylece projenin iş kırılım yapısını ve projede yer alacak aktiviteleri bir hiyerarşi içerisinde görebilecek ve bu hiyerarşiyi takip ederek maliyet kalemlerini belirleme imkanına sahip olacağız. Maliyet hesabına başlanmadan önce yapılması gereken diğer bir faydalı ön çalışma da şantiye organizasyonu ve şantiye tesisleri ile bunların kurulum/yerleşim planının belirlenmesi olacaktır.
Bu tür ön çalışmalar, teklif hazırlama sürecine yardımcı olacağı gibi iş alındıktan sonra işin planlama safhasının daha verimli ve hızlı bir şekilde yürütülmesini de sağlayacaktır.
Bir yapım işi teklifini oluşturan ana maliyet kalemlerini iki grupta toplayabiliriz:
- Direkt Maliyetler
- Endirekt (Dolaylı) Maliyetler
1. Direkt Maliyetler:
Şantiyede yapılacak olan imalatları kapsayan maliyetlerdir. Teklif fiyatının ağırlıklı kısmını bu maliyetler oluşturur. Dolayısıyla bu maliyetler, dikkatli bir şekilde incelenmeli ve hesap edilmelidir.
Temel olarak bu maliyetler aşağıdaki kalemlerden oluşur:
1.1. Malzeme, Malzemenin Nakliyesi ve Depolanması Giderleri
Yapılacak imalatlarda kullanılacak malzemelerin temini, nakliyesi, şantiye alanında yüklenmesi ve boşaltılması ile istiflenmesi için belirlenen giderlerdir. Malzeme giderlerini belirlemek için piyasa araştırması yapılabileceği gibi ilgili malzeme için nakliyeli birim fiyat analizi de yapılabilir. Bir diğer ve yaklaşık sonuç verecek yöntem ise daha önceki işlerde kullanılan malzeme fiyatlarından faydalanarak bu fiyatları ilgili güncelleme çarpanları ile enterpole etmektir.
Eğer herhangi bir malzemenin şantiyede kurulacak tesislerde üretilmesi gerekiyorsa veya planlanıyorsa ilgili malzemelerin maliyetleri bu durum göz önüne alınarak hesaplanmalıdır.
1.2. İşçilik Giderleri
İmalatların yapılabilmesi için gerekli olan işçilik bedelleridir. Adam-saat cinsinden hesaplara katılır. İşçilik giderleri hesaplanırken ilgili imalatın yapılabilmesi için gerekli olan atölye, laboratuvar vb. tesislerin de saatlik çalışma giderleri mutlaka hesaba katılmalıdır.
1.3. Makine ve Ekipman Giderleri
İmalatların yapılabilmesi için gerekli olan makine ve ekipmanların işletme, bakım, yedek parça, montaj-demontaj, faiz, sigorta, vergi, amortisman vb. giderleridir. Makine-saat olarak hesaplara katılır. Malzeme giderleri kısmında bahsedildiği üzere şantiyede üretilecek malzemeler için kurulacak tesis giderleri de benzer şekilde dikkate alınmalıdır.
1.4. Taşeron Giderleri
Eğer herhangi bir imalat taşeron aracılığıyla gerçekleştirilecekse, ki bu durumda imalatın özel uzmanlık gerektirmesi ya da bu şekilde yapılmasının ekonomik olması gereklidir, imzalanacak sözleşme kapsamında sizin payınıza düşecek giderlerdir. Örneğin; malzeme, nakliye, işçilik, makine-ekipman, kalacak yer ve ihtiyaçların temini, sigorta, vergiler vb. hususlarda tarafınıza düşen kısımların maliyetlerini taşeron giderleri kalemi altında ele almalısınız.
2. Endirekt (Dolaylı) Maliyetler:
Şantiyenin genel işletme giderleridir.
Temel olarak bu maliyetler aşağıdaki kalemlerden oluşur:
2.1. Personel Giderleri
Şantiyenin işletmesinde görev alacak personelin maaş, sigorta primi, ek ödemeler, ikramiyeler, eğitim, ağırlama vb. giderleridir. Bu maliyetlerin belirlenmesinde personel/insan kaynakları departmanından yardım alınabilir. En başta belirtildiği üzere, işe başlamadan önce genel bir şantiye organizasyon planı oluşturmak personel sayısı ve niteliğinin belirlenmesinde bize bu aşamada oldukça yardımcı olacaktır.
2.2. Şantiye Tesis Giderleri
Şantiyede kurulacak büro, ambar, atölye, barınma tesisleri, sosyal tesisler, altyapı tesisleri gibi tesislerin işletme giderleridir. Yine bu konuda, en başta da belirtildiği üzere, ön hazırlık aşamasında şantiye tesislerinin ve bunların kurulum/yerleşim planlarının yapılmış olması bize kolaylık sağlayacaktır.
2.3. All Risk Sigortası ve Diğer Sigorta Giderleri
All Risk Sigortası, şantiyedeki her türlü araç, malzeme, makine-ekipman, tesisler, işin biten kısımları vb. için işe başlama tarihinden işin kesin kabul tarihine kadar olan süreci kapsayan, oluşabilecek doğal afetler, hırsızlık vb. gibi durumlar için yapılan sigortadır. İşin niteliğine göre sözleşme bedelinin 0,0015’i ile 0,002’si arasında olabilir. Ayrıca başka tür sigorta ihtiyaçları da gerekli ise bunların giderleri de bu kalem altında dikkate alınabilir.
2.4. Sözleşme ile İlgili Resmi Harçlar vb. Giderler
Sözleşme bedeli üzerinden ödenmesi gereken tüm resmi harçlar bu kalem altında hesaplanabilir. Bu giderler işin niteliğine göre sözleşme bedelinin 0,005’i ile 0,01’i arasında olabilir.
2.5. Teminat Giderleri
Sözleşmede öngörülen çeşitli teminatlar için bankalar tarafından alınan komisyon giderleridir. İlgili teminat tutarına ve bankaya göre değişkenlik gösterir. Yaklaşık olarak teminat tutarının 0,005’i ile 0,015 arasında bir komisyon gideri dikkate alınabilir.
2.6. Finansman Giderleri
İş için ihtiyaç duyulan kredi gibi finansmanlara ait giderlerdir. Yine ilgili finansman için imzalanan sözleşme kapsamında miktarı değişkenlik gösterir. Yaklaşık olarak tüm maliyetin 0,015’i ile 0,002’si arasında dikkate alınabilir. Bu tür finansmanlar teklif fiyatınızı belirlerken göz önüne alacağınız risk faktörünü de arttırır. Dolayısıyla tüm maliyete etkisinin yanında en son belirlenecek teklif fiyatına da etki edecektir.
2.7. Gelir Vergisi
Vergi mevzuatı gereğince yıllara sari (yaygın) ya da başka bir deyişle yapımı birden fazla yılı kapsayan işlerde gelir vergisi (stopaj) kesintisi yapılmaktadır. İlgili mevzuat dahilinde bu bedel dikkate alınır. Özellikle bütçeyi ve bütçenin dağılımını belirlemede etkin olacaktır.
2.8. Şirkete Ait Diğer Giderler
Şantiye organizasyonu dışında, şirket merkezinde ilgili yapım işi için belirli bir efor sarf edilecektir ve dolayısıyla bunun da maliyete bir yansıması olacaktır. Bu gider için personel/insan kaynakları departmanı ile muhasebe/finans departmanından bilgi alınabileceği gibi salt maliyetin 0,02’si oranında yaklaşık bir bedel de belirlenebilir.
2.9. Enflasyona Bağlı Meydana Gelecek Kayıplar
Zamanla gelirlere değersizleştirdiği gibi maliyet kalemlerini de arttırdığından enflasyondan kaynaklanacak kayıpların bir oran dahilinde maliyete etki ettirilmesi önemlidir.
2.10. Bilinmeyen/Öngörülemeyen Diğer Giderler
Sözleşmeden, mevcut ekonomik durumdan vb. kaynaklanabilecek bilinmeyen/öngörülemeyen diğer durumlar için teklif fiyatının 0,05’i ile 0,06’sı oranında bir bedel belirlenebilir. Bu oran işin kapsamı ve niteliğine göre farklı oranlarda da dikkate alınabilir.
2.11. KDV (Katma Değer Vergisi)
Sözleşmeye ve yürürlükteki KDV mevzuatından yola çıkılarak işin kapsamı ve niteliğine göre maliyete dahil edilmelidir.
2.12. Diğer Giderler
Yukarıda bahsedilen giderler haricinde danışmanlık, projelendirme, yapı denetim vb. işin kapsamı ve niteliğine göre değişecek diğer maliyetler de belirlenerek dikkate alınmalıdır.
2.13. Yüklenici Kârı
Tüm bu gider kalemlerinin hesabından sonra gerçekçi ve rekabet edebilir bir kâr oranı veya bedeli belirlenmelidir. Genel olarak toplam maliyetin %10’u ile %15’i arasında, işin niteliğine göre, kâr oranları uygulanmaktadır.
Sonuç:
Bir yapım işi için genel olarak yukarıda belirtilen gider kalemlerinden yola çıkarak maliyetinizi ve kâr oranınızı belirledikten sonra teklif fiyatınız ortaya çıkar. Kendi çalışma sisteminize ve işinizin niteliğine göre bu kalemlere farklı başlıklar ekleyebilir, kimi başlıkları birleştirerek tek bir gider kalemi olarak dikkate alabilirsiniz.